Pelagiusz

Kontrowersyjną doktrynę dotycząca łaski propagował Pelagiusz, przebywał w Rzymie, Kartaginie, Jerozolimie , można przypuszczać, że był w Wielkiej Brytanii. Podkreślał pozytywne znaczenie ludzkiej woli. Jego poglądy były w konflikcie z tymi , które głosił Augustyn i Hieronim. Bardziej skrajne, radykalne wnioski głosili jego uczniowie ; Celestusz i Julian z Eklanu. Pelagiusza oceniano bardzo surowo, do pism jego należą ; komentarze do listów Pawła. List do Demetriady, książeczka wiary „libellus fidei" i o wolnej woli. W 416 zostaje potępiony Pelagiusz z Celestiuszem przez Synody w Kartaginie i Milere. Papież Zozyn oczyścił Pelagiusza w 417, ale w 418 roku znów zostaje potępiony listem „ epistula traktora" W 418 roku cesarz Honoriusz wypędza Pelagiusza i jego zwolenników z Rzymu. Uczył, że istnieją dwa rodzaje łaski ; potrzebne łaski stworzenia i łaski specjalne zbawcze. Odróżniał działanie Boga Stwórcy i Boga Zbawcy. Do pierwszej grupy-ludzie otrzymali trwałą łaskę stworzenia, na obraz Boga. Ich natura jest darem łaski, dzięki tej łasce ludzie są zdolni do wypełniania w ich sercu Prawa Bożego. Ludzie z samej natury mogą żyć bez grzechu jako istoty rozumne i wolne, jeśli opowiadają się przeciw złu, a podążają za dobrem. Bóg Stwórca wspiera ludzi aktualną pomocą

(auxilium, adiutorium - pomoc). To jest łaska oświecająca, pozwala poznać wolę, oświeca i umacnia ją. Wobec tego poganie mogą żyć sprawiedliwie i osiągnąć wieczną szczęśliwość. Ale istnieją także łaski specjalne związane z historią zbawienia, po upadku Adama stały się konieczne dla zbawienia ludzi, dlatego Bóg daje łaskę objawienia, dekalog - prawo Mojżeszowe. Największą łaską jest przyjście Jezusa Chrystusa. Pelagiusz uczy, że zostaliśmy odkupieni przez śmierć Chrystusa, jednak mówiąc o nim uważa, że oddziaływuje On przez własny przykład, przez naukę i postępowanie ( imitatio Christii ). Zdaniem Augustyna jest to podejście jednostronne i niewystarczające. Nie ma grzechu odziedziczonego, istnieją tylko grzechy poszczególnych osób, a są one konsekwencją naśladowania złego przykładu Adama. Nowo narodzone dzieci są bez winy, w grzech popadają ludzie w nadużywaniu wolności, są jednak w stanie zwłaszcza po chrzcie unikać grzechu, ludzka wolność jest nieutracalną łaską stworzenia, w procesie zbawienia ma miejsce współdziałanie łaski z wolnością

( cooperatio ). Ani człowiek nie działa bez łaski, ani łaska bez człowieka.

Augustyn (predestynacja)

Zwany doktorem łaski jago poglądy nie są jednolite, mają pewne sprzeczności, akcentował znaczenie ludzkiej wolności. Jako Biskup skierowuje uwagę wyłącznie na łaskę Bożą. Pisze przeciw manichejczykom „ o wolnej woli" i komentarz do listu do Rzymian. Akcentuje wyraźne działanie Boże i pomniejsza znaczenie ludzkich możności, uczy, że działanie Boże wyprzedza wszelką ludzką aktywność „ cóż masz, czego byś nie otrzymał". Darami Bożymi jest nie tylko powołanie do wiary i uzdolnienia do dobrego działania, ale także wiara i wytrwanie w dobrym życiu. Łaska nie tylko inspiruje, pobudza, ale także towarzyszy, bez łaski wola ludzka niczego nie może dokonać. Łaska działa zawsze niezawodnie i osiąga skutek nawet wbrew ludzkiej woli, działaniu Bożemu nikt nie może się oprzeć. Nasze przyzwolenie, współdziałanie sprowadza się do chcenia, do przyzwolenia natomiast, osiągnięcie tego, co chcemy jest działaniem samego Boga.

Predestynacja

Augustyn uważał, że istnieje Boża Opatrzność (providentia divina). Bóg kierując się swoją wiedzą uprzednią, wiedząc jak człowiek będzie się kierował, przewiduje i dobrych przeznacza do zbawienia. Predestynacja warunkowa - nauka o przeznaczeniu uzależnionym od decyzji i wolności człowieka. W drugiej fazie swojego życia Augustyn przyjmuje tezę o predestynacji bezwarunkowej, odwiecznej. Jest ona umotywowana, uzasadniona jedynie wolą Boga, niezależną od ludzkiej woli i działania. Uważa, że po grzechu pierworodnym ludzie stanowią grzeszną masę, która powinna być potępiona. Potępieni zostają wszyscy ze sprawiedliwości, wybrani niektórzy zostali z miłosierdzia. Predestynacja jest danym z łaski, darowanym, nienależnym, niezasłużonym, nieodwołalnym wybraniem, które wydziera z grzesznej masy potępionych, wybiera garstkę do zbawienia (numerus certsj). Jego dzieło „ o darze wytrwania". Wg Augustyna łaska pozostaje w zależności przyczynowej od przenaczenia

(przeznaczenie jest przyczyną, a łaska jest skutkiem). U późnego Augustyna pojawia się problem determinizmu - człowiek nie ma żadnego wpływu na swój los, Bóg dokonuje wszystkiego, co chce. Pan Bóg posiada ograniczoną wolę zbawienia, bo gdyby chciał, to by zbawił wszystkich - tak wynika z tego poglądu. Augustyn przekazywanie grzechu pierworodnego powiązał z biologicznym przekazywaniem życia. Uważał, że grzech pierworodny spowodował ogromne skażenie człowieka w sensie moralnym, w jego relacji do Boga i samego siebie. Po grzechu nie pozostało w człowieku żadne dobro, żadna moc, żadna zasługa. Dochodzi do pesymizmu antropologicznego, w konsekwencji grzechu ludzkość stała się masą uległą mocy zła. Jedynym ratunkiem jest łaska, której pośrednikiem jest Jezus, jest źródłem łaski i głową predestynowaną. Kościół w swoim istotnym rdzeniu jest określony liczbą predestynowanych. To jest błędny pogląd Augustiański, w tym poglądzie zostało coś z manicheizmu (zasada wolnych miejsc, tylu ilu odpadło aniołów upadłych). Bóg jest przerażająco sprawiedliwy. Bóg jest sprawiedliwy i suwerenny w swojej sprawiedliwości. Potępionych odrzuca a predestynowanych zbawia. Jest tajemnicą wg Augustyna, dlaczego zbawia tego a nie innego. Bóg jest miłosierny, bo wg własnego upodobania pewną część ludzi wybiera z masy potępionych i zbawia. Augustyn mając świadomość, że ta doktryna jest surowa dawał wskazania, aby tematów predestynacji nie poruszać w kazaniach, więc sam nie był do końca pewny tego, co głosił. Dziś teologowie są krytyczni, uważają, że późny Augustyn przeakcentował znaczenie grzechu pierworodnego. Nie właściwie powoływał się na Pismo Święte, głosił biologiczną teorię przekazywania grzechu pierworodnego, błędnie określił całą ludzkość jako masę. Głosił pesymizm antropologiczny, zupełną bierność ludzi, nie doceniał ludzkiej wolności, ograniczał powszechną wolę zbawienia. Nie do przyjęcia jest nauka o przeznaczeniu przez Boga jednych do zbawienia, a innych do potępienia, a także obraz Boga arbitralnego, który kieruje się miłosierdziem, ale wobec niektórych. Ta doktryna jest bardzo ważna, bo wszyscy późniejsi autorzy albo ją naśladują, albo z nią polemizują.

Synod w Kartaginie ( 418 )

Augustyn doprowadził tam do potępienia tez Celestiusza i wytyczono granicę nauki o łasce, te ustalenia potwierdził papież Zozyn. Sprzeciwili mu się bp. Julian z Eklanu. Synod nakazał chrzcić dzieci, ponieważ dziedziczą grzech pierworodny. Synod wskazał, że konieczna jest pomoc łaski do zachowania przykazań. Także po chrzcie człowiek jest grzeszny. Na synodzie powiedziano, że śmieć fizyczna nie należy do pierwotnej natury człowieka, gdyż stanowi karę za grzech Adama. Augustyn powołał się na list do Rzymian 5, 12 w złym przekładzie (łac.) „ w nim tj w Adamie wszyscy zgrzeszyli ..."

Tym czasem Pelagiusz opierał się na greckiej redakcji „ ponieważ wszyscy zgrzeszyli".

Tekst pierwotny nie mówi o dziedziczeniu grzechu Adama, ale o grzeszeniu.

Synod w Orange

W 529 roku synod prowincjalny w Orange ale ma duże znaczenie, jego rozstrzygnięcia miały znaczenie dla całego Kościoła. Mnisi chrześcijańscy głosili poglądy, które później nazwano semipelagianizmem, należał do nich Jan Kasjana z Marsylii. Głosili, że wolna wola mimo osłabienia od grzechu zdolna jest szukać Boga, zapoczątkować wiarę i wykonywa dobre uczynki. Nie mniej człowiek we wszystkim potrzebuje łaski Bożej, głosili że Bóg chce zbawić wszystkich ludzi.

Wincenty z Lerinn - odrzucał doktrynę predestynacji Augustyna, że jest niezgodna, a trzymać należy się tego w co wierzyli wszyscy.

Prosper z Akwitanii zestawił orzeczenia papieskie oparte na nauce Augustyna, popierał go. Grzech Adama spowodował bezsilność ludzkiej woli w czynieniu dobra. Człowiek jest zależny absolutnie od Bożej łaski, dobre uczynki i zasługi pochodzą od Boga. W VI w Cezary z Arles bronił augustynizmu.

Teologowie średniowiecza trzymali się podstawowych tez Augustyna, papież Grzegorz I (604r) przyjmował w sposób umiarkowany doktrynę Augustyna. W IX w. spory na temat nauki o predestynacji wywołał mnich Godschalt, przypominał że Bóg wybrał jednych do zbawienia a innych do potępienia. Przeciw niemu wystąpił Raban Maur, uznano go za heretyka, jego poglądy przyjęli J. Erjugena i Remigiusz z Lyonu.