Kościół jest społecznością religijną to znaczy taką, w której przechowywane i przekazywane jest dzieło zbawienia, depozyt Objawienia i łaski. Kościół jako lud Boży nie jest społecznością chaotyczną, lecz w tej społeczności religijnej da się wyróżnić te elementy, które decydują o zgromadzeniu. W Kościele, zatem można widzieć członków, którzy spełniają określone warunki:

1. Wzajemne ich powiązania.

2. Powiązania stałe.

3. Wspólne zmierzanie do wspólnego celu przy użyciu tych samych środków.

4. Jedno zwierzchnictwo zapewniające swoistość, całość i jedność społeczności.

Boskie pochodzenie struktury społecznej Kościoła.

Ad 1, 2, 3. Wiara człowieka -

Stosunek do Chrystusa i więź, jaka zaistniała między przyjęty chrzest - człowiekiem a Bogiem

KK 13 i Dekret o ekumenizmie 3: do Kościoła powołani są wszyscy ludzie, których zbawił Chrystus (nie jansenizm, gdzie Chrystus umarł tylko za niektórych). Przynależność pełna i niepełna. Przynależność pełna - posiadanie ducha Chrystusowego (KK 13). Niepełna przynależność - Kościół wie, że jest związany z niewierzącymi na różne sposoby (Dekret o ekum.). Przyporządkowanie (KK 16) - nie przyjęli Ewangelii. Taki sposób przyjęcia pozwala nam widzieć innych braci nie tylko w perspektywie zjednoczenia, ale też zbawienia, kierując się dobrem i prawdą.

Więź nadprzyrodzone w Chrystusie w wymiarze wertykalnym - jesteśmy dziećmi Bożymi, a w wymiarze horyzontalnym - jesteśmy braćmi in Christo. Wspólnota Mistycznego Ciała Chrystusa ma na celu zmierzanie do celu, którym jest zbawienie człowieka, uczestnictwo w zbawieniu i korzystanie z owoców Odkupienia. Środkami są jedna wiara, sakramenty i dyscyplina w Kościele. Zbawienie dokonuje się przy użyciu środków wskazanych przez Chrystusa:, kto uwierzy, ochrzci się i zachowuje przykazania będzie zbawiony.

Ad 4. Zwierzchnictwo zabezpiecza jedność i chroni przed rozpadem. Zwierzchnictwo w Kościele wiąże się też z pojęciem władzy. Jest to władza wiążąca się ściśle z Jezusem Chrystusem, jest kontynuacją władzy Jezusa. Posiada charakter nieimperialny, ale służebny!

Władza w Kościele jest władzą prawdziwą, tzn. jest moralnym uprawnieniem do wydawania nakazów w stosunku do społeczności (!). Ta władza jest władzą świętą, pochodzącą od Boga. Dlatego mówimy o Kościele hierarchicznym. Podmiot władzy w Kościele działa na mocy mandatu i posłannictwa Bożego (wybrał tych, których chciał). Mt 10, 1; Mt 28, 19 a: "Idźcie, więc i nauczajcie wszystkie narody...". Władza ta jest moralnym uprawnieniem. Społeczność nie może ograniczać, odbierać i dawać władzy. Dzieje się to na mocy sakramentalnej delegowanej do określonej władzy w Kościele. Element władzy zależy od społeczności. Mamy, więc różne modele, a one są warunkowane pojmowaniem, zapodmiotowania tej społeczności.

Można, więc mówić o władzy:

• Monarchicznej - władza skupiona w jednym ręku. Podmiotem władzy jest jeden monarcha.

• Oligarchia - pewna część społeczeństwa jest jednocześnie podmiotem władzy.

• Demokracja - całe społeczeństwo jest podmiotem władzy.

Żaden z tych modeli nie przylega do ustroju Kościoła. Kościół nie posiada analogii do świata, jeśli chodzi o ustrój, Ta różnica polega na strukturze władzy (hierarchia) i na sposobie jej wykonywania. To wykonanie władzy dokonuje się w sposób monarchiczno - kolegialny, co pozwala by widzieć z jednej strony prymat papieża i Kolegium Biskupów, jako podmiotów władzy nie do końca zróżnicowanych - komplementarnych (dopełniających się).

Chrystus a Kościół:

Kościół nie jest Chrystusem, jest „tylko" sakramentem, znakiem i narzędziem. Porównanie ze stosunkiem dwóch natur jest analogią, a nie stosunkiem tożsamości. Kościół jest „tylko" znakiem działającego w nim Ducha Bożego, na którego wskazuje, ale którym nie rozporządza. Jest drogowskazem, ale ten drogowskaz bywa nieraz zatarty, nieczytelny prawie, i dlatego może się nawet komuś wydawać, że wprowadza w błąd.

Kościół jako wspólnota:

Kościół jako wspólnota stanowi żywą organiczną wielość w jedności, przy czym warunkiem jedności jest wielość. W Piśmie Świętym koinonia oznacza przede wszystkim relację człowieka do Boga, a dopiero na drugim miejscu relacje międzyludzkie. Zatem Kościół stanowi wspólnotę teocentryczną. Jak uczy Drugi Sobór Watykański, Kościół musi być wspólnotą dialogu i jednością we wspólnocie. Dotyczy to także relacji do pozostałych wspólnot chrześcijańskich. Centralizm i autorytaryzm nie mają w Kościele racji bytu. Wspólnotowa struktura Kościoła wyraźnie się zaznacza w teologii Kościoła lokalnego. Kościół Chrystusowy jest prawdziwie obecny we wszystkich prawowitych miejscowych zrzeszeniach wiernych, które trwając przy swoich pasterzach same również nazywane są Kościołami w Nowym Testamencie. Do natury Kościoła lokalnego należy to, że nie izoluje się od innych, lecz pozostaje z nimi w ścisłej łączności. W Kościołach lokalnych dokonuje się każdorazowo inkulturacja chrześcijaństwa. Zatem odmienności Kościołów lokalnych i różnym stosunku do Rzymu są całkowicie uzasadnione.

Urzędy i stany w Kościele:

Świeccy - twierdzenia dotyczące ludu Bożego odnoszą się, oczywiście, również do urzędów; urzędy są dla Kościoła niezbędne, ale nie są nad ludem, lecz wśród niego. Bez urzędu lud nie byłby ludem Bożym, hierarchia bez ludu nie byłaby Kościołem.

Urząd biskupa - w Kościele biskupstwo stanowi urząd centralny. Ma ono służyć jedności Kościoła z jego początkami, a więc jego apostolskości. Ukazuje i unaocznia, że wiara Kościoła jest wiarą Apostołów. Stanowi istotny znak wierności Kościoła względem Tradycji. Biskupi są zarazem szafarzami sakramentu święceń. Do ich istotnych funkcji należy wprowadzanie na urząd nowych kapłanów i głoszenie orędzia, w wierności przekazowi. Z tego samego tytułu, zgodnie z powszechnym przekonaniem, reprezentują Urząd Nauczycielski. Odpowiadają za to, żeby w Kościele nauczano tego tylko, co pochodzi od Apostołów. Biskupi mają przy tym zapewniać synchroniczną jedność Kościoła. Jako przedstawiciele swojego Kościoła, powinni zachowywać wspólnotę z innymi Kościołami lokalnymi, podtrzymywać z nimi jedność, być także promotorami jedności w swoim własnym Kościele.

Sakra biskupia równa się udzieleniu pełni władzy sakramentalnej i jurysdykcyjnej; święcenia biskup otrzymuje po to, by przez słowo i sakrament administrować swoją diecezją oraz być w niej gwarantem ładu kościelnego. Przy opisywaniu władzy biskupa Sobór Watykański II posłużył się „schematem trzech urzędów": biskup sprawuje urząd głoszenia słowa, uświęcania i zarządzania - innymi słowy: urząd prorocki, kapłański i królewski. Pełni te urzędy w służbie słowu i sakramentowi, a więc z uprawnienia Bożego. Ponieważ przez swoją sakrę biskup staje się członkiem Kole­gium biskupów, zgodnie z prawem może wykonywać swój urząd jedynie we wspólnocie z innymi biskupami. Swój urząd biskup ma zawsze jako członek Kolegium biskupiego; w nim jest następcą Apostołów. Biskupi są współodpowiedzialni za Kościół jako całość, Kolegium biskupów, w którym udział papieża ma charakter konstytutywny, reprezentują Kościół powszechny. Ta powsze­chna odpowiedzialność biskupów realizuje się na synodach, a przede wszystkim na soborze. Według Drugiego Soboru Watykańskiego, papież ma władzę w łączności z Kolegium biskupów i z soborem - nie zaś poza lub ponad nimi. Stanowi integrujący element składowy tego Kolegium, co należy rozumieć w ten sposób, że bez niego czy wbrew niemu nie byłoby ono tym Kolegium biskupów.

Kapłan - Definicja tradycyjna określała kapłana jako człowieka posiadającego władzę konsekrowania Eucharystii i udzielania absolucji sakramentalnej. Prezbiterzy, jako współpracownicy biskupów, mają w pierwszym rzędzie obowiązek głoszenia wszystkim Ewangelii Bożej, aby tworzyli i pomnażali lud Boży. Obok głoszenia słowa i udzielania sakramentów, posługiwanie to dokonuje się także w świadectwie życia chrześcijańskiego. Szczególne konsekwencje pociąga za sobą istniejące w łacińskiej części Kościoła rzymskokatolickiego zobowiązanie kapłanów do bezżeństwa (celibat). Biblijne podstawy ma ono w tzw. „radach ewangelicznych", ale z punktu widzenia dogmatycznego nie należy do istotnych cech urzędu. Innym niepozbawionym następstw czynnikiem jest rezerwowanie urzędu kapłańskiego dla mężczyzn. Opiera się to na dwóch zasadniczych argumentach:

• Jezus Chrystus do kobiet odnosił się, co prawda przyjaźnie, ale do grona Apostołów nie powołał ani jednej kobiety, nawet swojej Matki.

• Kapłan reprezentuje Jezusa Chrystusa jako Pana, stoją­cego naprzeciw wspólnoty, dlatego tak samo jak On musi być mężczyzną.

Teologiczna relacja urzędów prezbitera i diakona do biskupa. Po raz pierwszy pojawiło się ono w teologii średniowiecznej. Dawano na nie dwie różne odpowiedzi:

1. Różnica między biskupem i kapłanem jest natury czysto kanonicznej. We władzy święceń są sobie równi, z tym, że u kapłana niektóre władze (bierzmowanie, udzielanie święceń) pozostają „związane". Poza tym biskupowi przysługuje szerszy zakres władzy jurysdykcyjnej. Przez sakrament święceń kapłańskich otrzymuje się jeden urząd kościelny, sakra biskupia nie jest następnym sakramentem, lecz stanowi tylko akt prawny.

2. Z woli Bożej istnieją kapłani wyższej rangi, a mianowicie biskupi, jako odpowiednik Apostołów, i kapłani niższej rangi, wywodzący się od 72 uczniów.

Diakonat - Drugi Sobór Watykański określił diakonat jako trzeci z kolei stopień w sakramencie święceń, podkreślił też na nowo, że jest stopniem odrębnym, samoistnym, a nie tylko przejściowym, w drodze do prezbiteratu. Do zadań diakona należą: głoszenie słowa, udzielanie sakramentów (z ograniczeniami), a szczególnie opiekowanie się starszymi, ubogimi, chorymi i będącymi w potrzebie.

Władza i natura prymatu Biskupa Rzymu - jest to władza zwyczajna i bezpośrednia. Znaczy to, że:

1. Papież posiada wszelką władzę nad Kościołem.

2. Władza ta jest biskupia, to znaczy, że papież może w każdym czasie i we wszystkich Kościołach partykularnych przejąć wszelkie uprawnienia biskupów.

3. Jest ona zwyczajna, zatem posiada ją na mocy swego urzędu, a nie tylko w szczególnych przypadkach (niezdolność czy niemożność sprawowania władzy przez biskupa miejsca).

4. Ta władza jest bezpośrednia, zatem nie opiera się na delegacji.

5. Rozciąga się bezpośrednio na wszystkie Kościoły lokalne i na każdego poszczególnego wiernego (a więc i na biskupów).

6. Obejmuje nie tylko nauczanie, ale także sprawy dyscyplinarne.