Wschodnie Kościoły, niegreckie:

• Kościoły pólnocnoafrykańskie - Ze względu na powiązania z monofizytyzmem odseparowały się od centrum, zatrzymały w rozwoju i rychło zanikły po inwazji islamu.

• Kościół koptyjski, czyli egipski. Struktura Kościoła jest ściśle monastyczna, świeccy są również uważani za „mnichów", tylko, że niższego stopnia. W liturgii używa się języka egipskiego z alfabetem greckim.

• Kościół etiopski. Ma strukturę bardzo zbliżoną do koptyjskiego, ale pozostaje pod silnymi wpływami judaizmu i afrykanizmu, ponadto odznacza się ogromnie rozwiniętą maryjnością w życiu religijnym i kulturalnym.

• Kościół jakobicki. Jest nazywany również syryjskim (północna Syria) i wywodzi się z antiocheńskiego. Wyższe życie religijne spoczywa do dziś w ręku mnichów i cały Kościół przypomina otwarty klasztor, choć klasztorów żeńskich nie ma (jakobici uważają, że kobieta nie jest przeznaczona do życia w celibacie).

• Kościół nestoriański. Nazwany jest też asyryjskim lub chaldejskim. Obecna teologia nie dostrzega różnic między chrystologią chaldejską a katolicką. W 1997 r. patriarcha chaldejski i papież Jan Paweł II złożyli deklaracje o tożsamości doktryny i wiary.

• Kościół malabarski. Ogólnie Kościół ten charakteryzuje się żywą nauką teandryzmu (bogoczłowieczeństwa), ogromnym kultem krzyża i akcentowaniem miłości chrześcijańskiej w życiu.

• Kościół ormiański. Jest też nazywany gregoriańskim. Ogólnie jest to Kościół heroistyczny, cierpiący, mistyczny, paruzyjny, związany ściśle z ziemią i narodem. Ormianie są wielkimi czcicielami Pisma Świętego.

• Kościół maronicki. Dziś jest to Kościół pozostający w jedności ze Stolicą Apostolską. Jest to Kościół typu mniszego, ascetyczny, kontemplacyjny, izolujący się od wielkiego świata, pełen łagodności, pokory i ducha ekumenicznego.

Kościoły prawosławne (wschodnie Kościoły chrześcijańskie, oddające prawowitą chwałę Bogu):

• Kościoły greckie (Kościół wschodni grecki - Konstantynopol, a zachodni łaciński - Rzym). Pełne nawiązanie jedności jest nadal odległe, choć na przeszkodzie stoi jedynie negatywny stosunek Kościołów prawosławnych do prymatu Kościoła rzymskiego; wszystkie inne różnice nie są realne.

• Kościoły ruskie i rosyjski. Kościoły rosyjskie uczą, że Urząd św. Piotra jest z ustanowienia kościelnego, nie Boskiego, i ma charakter historyczno-honorowy; teologicznie zresztą jest on zbyteczny, gdyż Kościół Chrystusowy w swej stronie widzialnej, zewnętrznej nie jest i nie musi być ścisłą jednością, wystarczy, że będzie wspólnotą odrębnych Kościołów (kongregacją Kościołów autonomicznych), żyjących ze sobą zgodnie i w miłości w Duchu Świętym. Joseph Ratzinger uważa wszystkie Kościoły prawosławne za „partykularne", a mogą się nazywać „siostrzanymi" względem Kościoła zachodniego tylko wówczas, gdy uznają Kościół Apostolski Rzymu za Głowę Wspólnoty Kościołów (Deklaracja Dominus Iesus.). Na pewno natomiast nie mogą uchodzić za „siostrzane" protestanckie wspólnoty kościelne.

Kościelne wspólnoty protestanckie (sama tylko wiara, samo tylko Pismo Święta, sama tylko łaska, samemu Bogu chwała). Współczesna eklezjologia protestancka.

• Coraz częściej przyjmowany jest nadprzyrodzony wymiar Kościoła widzialnego (K. Barth)

• Wiara nie wyklucza pewnego udziału rozumienia, intelektu i uczynków, gdyż już sam akt wiary jest „dobrym uczynkiem";

• Łaska nie jest „pusta", ma coś z mocy odrodzenia oraz nie niszczy pewnej wolności ludzkiej, możności współpracy z Bogiem ani piękna miłości ludzkiej (pietyzm);

• Zasada soli Deo nie wyklucza władzy kościelnej, a nawet pewnej formy prymatu Piotrowego;

• Sakrament nie sprowadza się wyłącznie do sfery samego słowa bi­blijnego, lecz ma coś z sakralności pozawerbalnej.