Zagadnienie Niepokalanego Poczęcia Maryi łączy się z omawianym w traktacie O Bogu Stwórcy zagadnieniem chwili ożywienia płodu ludzkiego duszą duchową. Nie jest ono ostatecznie rozstrzygnięte przez Kościół. O ile scholastycy średniowieczni ze św. Tomaszem z Akwinu skłamali się raczej do przyjęcia ożywienia duszą rozumną i duchową już po poczęciu ciała o tyle współcześni teologowie pod wpływem nauk przyrodniczych, stwierdzających, iż płód ludzki od poczęcia jest ludzkim płodem, przechylają się na stronę przyjęcia ożywienia płodu duszą rozumną w pierwszej chwili jego ukonstytuowania.

Z traktatu O Bogu Dawcy nadprzyrodzoności należy przypomnieć krótko naukę o grzechu pierworodnym, jego istocie w potomnych Adama, przekazywaniu oraz powinności popadnięcia w grzech pierworodny.

Według tomistów materię grzechu pierworodnego stanowi pożądliwość, formę natomiast pozbawienie łaski uświęcającej. Nowsi teologowie sprowadzają grzech pierworodny wyłącznie do zawinionego w Adamie pozbawienia łaski uświęcającej. Przekazywanie grzechu pierworodnego dokonuje się przez naturalne pochodzenie od Adama drogą cielesnego rodzenia.

Jest dogmatem wiary, że Maryja w pierwszej chwili swego poczęcia, ze względu na zasługi Chrystusa Pana, była zachowana wolna od wszelkiej zmazy grzechu pierworodnego. Poczęcie jest tu pojmowane jako pełne ukonstytuowanie osoby Maryi przez połączenie duszy z ciałem.

Pierwsza chwila życia Maryi już była wolna od grzechu pierworodnego, wbrew błędnym mniemaniom (np. Henryka z Gandawy), że Maryja w pierwszej chwili zaciągnęła grzech pierworodny, a już w następnej została odeń uwolniona, czyli uświęcona w łonie matki.

Od wszelkiej zmazy grzechu pierworodnego, czyli od wszystkiego, co formalnie stanowi grzech pierworodny. Według oceny teologów nie mieści się tutaj ani wolność od powinności popadnięcia w grzech, ani wolność od pożądliwości, która zdaniem nowszych teologów jest tylko skutkiem grzechu pierworodnego, ale nie stanowi jego istoty.

Ze względu na zasługi Chrystusa Pana, a więc zachodzi różnica między Maryją a Jezusem, co do wolności od grzechu pierworodnego. Chrystus Pan był wolny odeń z natury, jako Bóg-Człowiek, Maryja zaś z przywileju, wysłużonego Jej przez Chrystusa Pana.

Dogmat Niepokalanego Poczęcia poucza nas o dwu sposobach odkupienia ludzi przez Chrystusa Pana. Mniej doskonały sposób to odkupienie uwalniające, które jest naszym udziałem. Doskonalsze jest odkupienie ustrzegające, które stało się udziałem Matki Boskiej, Niepokalanie Poczętej.

Pełnia łaski Bożej:

Dusza Maryi już w pierwszej chwili poczęcia była napełniona najdoskonalszą laską uświęcającą, współmierną z Bożym Macierzyństwem, przewyższającą każdą laskę świętych i aniołów.

Łaska jest rzeczywistością duchową, a więc nie podlega prawom matematyczno-fizycznym. Stąd łaska Maryi nie ilościowo, ale doskonałością przewyższa świętość Męczenników, Wyznawców, a nawet Aniołów i Archaniołów. Rozum godzi się z tym łatwo, bo oświecony wiarą w Boskie Macierzyństwo Maryi, a więc godność w pewnym znaczeniu nieskończoną, gdyż kresowo dotykającą nieskończonego Słowa Bożego, pojmuje, iż łaska dająca Maryi świętość, musi być dostosowana do tej najwyższej wśród ludzi godności.

Łaska uświęcająca Maryi, chociaż od pierwszej chwili poczęcia doskonała i pełna, nie była jednak, nieskończona i dlatego mogła wzrastać.

Pełnia łaski Maryi nie była absolutna, jak u Chrystusa Pana, lecz względna, czyli dostosowana do warunków podmiotu. Ponieważ zaś Maryja w ciągu życia przechodziła różne stany i spełniała różne zadania, łaska uświęcająca stale Jej towarzysząc zmieniała się, oczywiście ustawicznie rosnąc. Maryja najpierw przygotowywała się do Boskiego Macierzyństwa, mając stosowną po temu łaskę. Następnie stała się Matką Boga i znów łaska wzrosła w niej odpowiednio do tego zadania i godności. Wreszcie, gdy została wzięta do nieba, łaska uświęcająca (gratia viae) przemieniła się w Niej w światło chwały.

Teologowie zgadzają się, że Maryja wzrastała w łasce Bożej, czyli mocą własnych zasług, ale także i np. w chwili Zesłania Ducha Świętego, podczas Komunii świętej.

Łasce uświęcającej towarzyszyły u Maryi cnoty wlane i dary Ducha Świętego. Co do charyzmatów, czyli łask darmo danych ale nieczyniących człowieka Bogu miłym, wiadomo iż Maryja miała charyzmat proroctwa, gdyż wyśpiewała kantyk Magnificat.

Przywileje duchowe Maryi:

Wolność od pożądliwości sprawiała, że Maryja zawsze doskonale panowała nad swymi uczuciami. Były one poddane Jej woli, wola umysłowi, umysł Bogu.

Miłość Boża Maryi była przetkana miłością macierzyńską. Jedyny przykład na świecie takiego wzajemnego przenikania.

Maryja nigdy nie popełniła grzechu uczynkowego, nawet najmniejszego.

Teologowie zastanawiają się, czy bezgrzeszność Maryi jest podobna do bezgrzeszności Chrystusa Pana. W odpowiedzi wykazują różnicę. Chrystus Pan jako Bóg - Człowiek w jednej Osobie Bożej metafizycznie nie mógł zgrzeszyć. Natomiast Maryja była bezgrzeszna moralnie, na skutek ubogacenia przez Pana Boga niezmiernymi łaskami nadprzyrodzonymi, wspierającymi skutecznie Jej wolę.

Gdy chodzi o przywileje umysłowe Maryi teologowie zgadzają się, że nie miała na ziemi widzenia uszczęśliwiającego. To było wyłącznym przywilejem ludzkiej natury Chrystusa Pana, która w widzeniu uszczęśliwiającym uświadamiała sobie swe istnienie w Drugiej Osobie Bożej. Z pewnością Maryja miała zawsze wiedzę odpowiednią do zadania stawianego Jej przez Pana Boga. Niektórzy teologowie sądzą, że Maryja miała używanie rozumu od pierwszej chwili swego poczęcia w łonie matki.

Dziewictwo Maryi:

Dziewictwo oznacza nienaruszoność cielesną Maryi zarówno w poczęciu Syna Bożego, jak w porodzeniu i po porodzeniu, aż do końca życia. Jest dogmatem wiary, że Święta Maryja Boga Rodzica odznaczała się wieczystym dziewictwem, mianowicie przed porodzeniem, w porodzeniu i po porodzeniu. Rozum może tutaj podać tylko pewne racje stosowności, w oparciu o Boską godność Słowa Wcielonego.

Małżeństwo Maryi z Józefem było dziewicze, ważne, lecz niedopełnione. Było ważne, gdyż ślub dziewictwa nie był warunkiem małżeństwa. Św. Józef jako mąż Maryi był dzięki temu prawnym ojcem Pana Jezusa. Płynie stąd wielka godność św. Józefa, bo musiał otrzymać od Boga łaski stosowne do zadania Jednym z tych zadań było ukrycie przyjścia Zbawiciela na świat, przez heroiczne milczenie. Typ świętości Józefa jest zupełnie odmienny od świętości apostolskiej, która Zbawiciela heroicznie głosi.

Wniebowzięcie Maryi

Wniebowzięcie Maryi z duszą i z ciałem jest samo w sobie wyłącznie przedmiotem wiary, a nie wiedzy. Gdyby istniały historyczne przekazy o śmierci Maryi, niezepsuciu, zmartwychwstaniu i uwielbieniu Jej ciała, to jednak samo przyjęcie Maryi z duszą i ciałem do chwały niebieskiej na zawsze pozostanie tajemnicą, o której tylko Objawienie Boże może zaświadczyć. A więc dowód Wniebowzięcia może i powinien być dowodem ściśle teologicznym.

Jest dogmatem wiary, że Najświętsza Maryja Panna po ziemskim życiu do nieba z duszą i ciałem została wzięta.

Pan Jezus zwyciężył szatana potrójnie: w grzechu, w pożądliwości i w śmierci. Maryja także pod tymi trzema względami pokonuje szatana Zwycięża grzech przez Niepokalane Poczęcie i Świętość. Zwycięża pożądliwość przez dziewictwo i Boskie Macierzyństwo. Zwycięża śmierć przez Wniebowzięcie. - Konstytucja dogmatyczna Munificentissimus Deus mówi tylko o podwójnym zwycięstwie: nad grzechem i śmiercią.

Rozum oświecony wiarą wykazuje zgodność Wniebowzięcia Maryi z Jej Boskim Macierzyństwem, Wieczystym Dziewictwem i Niepokalanym Poczęciem, nadto z godnością drugiej Ewy i z synowską miłością Pana Jezusa do Maryi.

Maryja Wniebowzięta jest Królową Nieba, gdyż zażywa najwyższej z czystych stworzeń chwały i jest Matką Chrystusa Króla (Królową Matką). Jej moc królewska jest właściwa (w ścisłym znaczeniu), chociaż polega na uczestnictwie w królewskiej władzy Syna i jej jest poddana.